Kalkulator Break-Even Point, czyli dlaczego próg rentowności jest sercem każdej decyzji finansowej. Pojęcie break-even point, znane też jako próg rentowności lub punkt rentowności, wyznacza dokładny moment, w którym przychody zrównują się z kosztami całkowitymi, a działalność przestaje przynosić stratę i zaczyna budować marżę.
W przeciwieństwie do intuicyjnych „przewidywań sprzedaży” próg rentowności opiera się na matematycznej relacji między kosztami stałymi, kosztami zmiennymi a ceną jednostkową. Dla start-upu jest to zwrotnica, która decyduje, czy potrzebny będzie kolejny zastrzyk kapitału, czy wystarczy zoptymalizować politykę cenową. Dla dojrzałej firmy stanowi barometr ryzyka – przesunięcie krzywej kosztów o 5% potrafi zniwelować zysk całego kwartału. Dlatego inwestorzy i banki rutynowo proszą o arkusz Cost-Volume-Profit (CVP), aby sprawdzić, czy spółka rozumie swój własny model przychodów.
Formuła break-even point – więcej niż prosty wzór
Kalkulator Break-Even Point – klasyczna formuła wygląda następująco: 
BEP (w jednostkach) = Koszty stałe / (Cena sprzedaży – Koszt zmienny jednostkowy)
Różnica między ceną a kosztem zmiennym to marża kontrybucyjna – kwota, która „kontrybuuje” do pokrycia kosztów stałych. Jednak prawdziwe życie rzadko mieści się w jednej linijce. W e-commerce trzeba włączyć prowizję marketplace i zwroty, w SaaS – koszty serwera skalujące się schodkowo, a w gastronomii – stratę surowców. Dlatego praktycy stosują Contribution Margin Ratio (CMR), które pozwala modelować rosnące lub malejące koszty zmienne. CMR = (Przychód – Koszty zmienne) / Przychód. Z kolei wskaźnik Operating Leverage pokazuje, jak zmiana sprzedaży wpływa na EBIT: im wyższy udział kosztów stałych, tym większa dźwignia, ale też ryzyko.
Kalkulator online powinien więc pozwalać na trzy zmienne: cenę, wolumen i CMR, aby symulować kilka scenariuszy jednocześnie.
Break-Even Point Calculator
| Scen. | Cena (PLN) | Wolumen (szt.) | CMR (%) | EBIT (PLN) | BEP wolumen |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | – | – |
Krok po kroku – jak zbudować własny kalkulator BEP w Excelu i Google Sheets
Pierwszym krokiem jest lista kosztów. Wbrew pozorom największy błąd polega nie na pominięciu pojedynczej faktury, lecz na złym zaklasyfikowaniu wydatku. Koszt stały to taki, który nie zmieni się przy wzroście wolumenu w krótkim horyzoncie (czynsz, amortyzacja, pensja kierownika). Koszt zmienny rośnie wraz z każdą sztuką: surowiec, prowizja płatności, prowizja marketplace. Gdy lista jest gotowa, przechodzimy do arkusza:
- W komórkach A1–A10 wpisz koszty stałe i sumę.
- W komórkach B1–B20 wypisz koszty zmienne na jednostkę i zsumuj w B21.
- W komórce C1 umieść planowaną cenę jednostkową brutto.
- W C2 policz CMR: =(C1-B21)/C1.
- W C3 oblicz BEP w jednostkach: =A21/(C1-B21).
- W C4 przelicz BEP na przychód: =C3*C1.
Następnie zmień parametry w kolumnie C (cena, koszt zmienny) i skorzystaj z funkcji What-If Analysis → Data Table, aby zobaczyć, jak cała powierzchnia zysków reaguje na różne kombinacje. Dzięki temu w minutę sprawdzisz, czy rabat 10% wymusi wzrost wolumenu o 35% czy może tylko o 12%.
Studium przypadku – marketplace z odzieżą używaną
Start-up „Re-Wear” (nazwa zmieniona) pobiera 20% prowizji od sprzedaży. Koszty stałe (serwery, marketing stały, zespół) to 120 000 zł miesięcznie. Koszt zmienny jednostkowy, czyli płatność operatora + obsługa logistyczna, wynosi 3,80 zł. Średnia cena koszyka to 43 zł. Marża kontrybucyjna: 20%*43 – 3,80 = 4,60 zł. BEP: 120 000 / 4,60 ≈ 26 087 transakcji miesięcznie.
Po analizie okazało się, że podniesienie prowizji do 22% zaniży konwersję tylko o 1,2%, a marża wzrośnie do 5,46 zł – nowy próg rentowności spada do 21 978 transakcji. W praktyce to skrócenie drogi do zysku o dwa miesiące przy tym samym budżecie marketingowym.
Częste pułapki przy liczeniu progu rentowności
Pierwsza to mylenie kosztu zmiennego z krańcowym. Napojownia (nazwa zmieniona) uznała prąd za koszt stały, podczas gdy ekspres pobiera więcej energii w szczycie sprzedaży — kalkulator zaniżył BEP o 8%.
Druga pułapka to nieuwzględnienie pełnych kosztów pracy foundera – zero w Excelu nie oznacza, że czas jest darmowy. Przy exicie wyjdzie to w wycenie. Trzecia – brak korekty sezonowej. Gastronomia, która liczy średnioroczną sprzedaż, zapomina o letniej flaucie i zimowym piku. W rezultacie finansowanie obrotowe bywa spóźnione o trzy tygodnie. Dlatego warto odpalić Sensitivity Analysis w zakresie ±20% wolumenu i cen, by znać margines bezpieczeństwa.
Jak wykorzystać wynik BEP w planie finansowym i negocjacjach z inwestorem
Gdy znasz swój próg rentowności, potrafisz zmierzyć margin of safety, czyli różnicę między planowaną sprzedażą a BEP. Im wyższy wskaźnik, tym niższe ryzyko i tańszy kapitał.
Inwestor patrzy także na dźwignię operacyjną: spółka z wysokimi kosztami stałymi może szybciej skalować zysk przy wzroście sprzedaży, ale wymaga dłuższego runwaya. Pokazując kalkulator z kilkoma scenariuszami, zwiększasz wiarygodność prognoz i masz argument w rozmowach o mniejszym rozwodnieniu udziałów.
FAQ
Jaka jest różnica między progiem rentowności a punktem zwrotnym inwestycji?
Próg rentowności dotyczy rocznej lub miesięcznej działalności operacyjnej; punkt zwrotny inwestycji (Payback Period) obejmuje cały projekt kapitałowy, łącznie z CAPEX i przepływami gotówki w czasie.
Czy w SaaS warto liczyć BEP w jednostkach subskrypcji czy w MRR?
Oba podejścia są poprawne, ale BEP w MRR lepiej oddaje model przychodów cyklicznych i łatwiej go porównać z kosztami miesięcznymi (SaaS metrics).
Jak uwzględnić rabaty i kupony w kalkulatorze BEP?
Rabat wpływa na efektywną cenę jednostkową, więc należy wprowadzić cenę po rabacie lub średnią ważoną cenę sprzedaży, a nie katalogową.
Czy kalkulator progu rentowności sprawdzi się w firmie usługowej?
Tak, o ile jednostką analizy stanie się „pakiet usług” lub „godzina robocza”, a do kosztów zmiennych doliczy się prowizje, dojazd czy licencje software.
Sprawdź też:
